Là nhân viên kế toán, giảng viên hay người học đều phải nắm vững chuyên môn nghiệp vụ và phải thường xuyên tìm hiểu những quy định mới về kế toán. Trong năm 2018 này, có một số qui định liên quan đến tiền lương, BHXH, chứng chỉ kế toán viên, xử phạt vị phạm lĩnh vực kế toán, thuế TNDN mà người làm công tác kế toán cần cập nhật.

1. Về tiền lương và BHXH
2. a) Tăng tiền lương tối thiểu vùng

Nghị định 141/2017/NĐ-CP Quy định mức lương tối thiểu vùng đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động áp dụng từ ngày 01/01/2018 như sau:

- Vùng I: 3.980.000 đồng/tháng (tăng 230.000 đồng)

- Vùng II: 3.530.000 đồng/tháng (tăng 210.000 đồng)

- Vùng III: 3.090.000 đồng/ tháng (tăng 190.000 đồng)

- Vùng IV: 2.760.000 đồng/tháng (tăng 180.000 đồng).

1. b) Tăng tiền lương tháng đóng BHXH

Theo quy định tại khoản 1, điểm a khoản 2 Điều 4 và điểm a khoản 3 Điều 4 của Thông tư số 47 ngày 16/11/2015 của Bộ Lao động –Thương binh và Xã hội, tiền lương tháng đóng BHXH từ ngày 01/01/2018 trở đi bao gồm: Mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật về lao động.

Khoản tính đóng BHXH gồm: Mức lương; Phụ cấp lương là các khoản phụ cấp lương để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động chưa được tính đến hoặc tính chưa đầy đủ như: Phụ cấp chức vụ, chức danh; Phụ cấp trách nhiệm; Phụ cấp nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; Phụ cấp thâm niên; Phụ cấp khu vực; Phụ cấp lưu động; Phụ cấp thu hút; Các phụ cấp có tính chất tương tự.

Khoản không tính đóng BHXH là các khoản chế độ và phúc lợi khác như: Tiền thưởng theo quy định tại Điều 103 của Bộ luật lao động; Tiền thưởng sáng kiến; Tiền ăn giữa ca; Các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; Khoản hỗ trợ khi người lao động có thân nhân bị chết, người lao động có người thân kết hôn, sinh nhật của người lao động, trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác ghi thành mục riêng trong hợp đồng lao động theo khoản 11 Điều 4 của Nghị định 05/2015/NĐ-CP.

1. c) Chính thức áp dụng xử lý trách nhiệm hình sự đối với các hành vi gian lận về BHXH, BHYT

Bộ luật Hình sự 2015 chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2018. Trong đó, đáng chú ý là lần đầu tiên áp dụng việc xử lý trách nhiệm hình sự đối với các hành vi gian lận về BHXH, BHYT.

Cụ thể, Điều 214, 215 BLHS 2015 quy định người nào có các hành vi gian lận về BHXH, BH thất nghiệp, BHYT như lập hồ sơ giả, làm sai lệch nội dung hồ sơ hoặc dùng hồ sơ giả để lừa dối cơ quan Nhà nước nhằm chiếm đóng tiền BHXH, BHYT thì bị xử lý hình sự theo một trong các hình phạt sau đây:

- Phạt tiền từ 20 triệu đến 100 triệu;

- Phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm;

- Phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.

Ngoài ra, nếu người nào có hành vi trốn đóng BHXH, BHYT cho người lao động thì có thể bị truy cứu TNHS theo quy định tại Điều 216 BLHS 2015, với mức phạt tù cao nhất là 5 năm. Đối với pháp nhân phạm tội trốn thuế thì phải chịu phạt tiền, mức phạt là từ 200 triệu đến 3 tỷ đồng.

1. d) Thêm đối tượng bắt buộc tham gia BHXH

Kể từ ngày 01/01/2018, đối tượng là người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng sẽ chính thức phải tham gia BHXH bắt buộc.

Đồng thời, cũng từ ngày này, người lao động là công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động hoặc chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp được tham gia BHXH bắt buộc theo quy định của Chính phủ.

1. e) Thay đổi về công thức tính lương hưu qua các năm

Từ ngày 01/01/2018, tỷ lệ % hưởng lương hưu hằng tháng của người lao động đủ điều kiện hưởng lương hưu được tính dựa theo quy định tại Điểm b, c Khoản 2 Điều 3 Nghị định 134/2015/NĐ-CP. Cụ thể:

- Đối với nam: Mức lương hưu hằng tháng = 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH tương ứng với 16 năm (nếu nghỉ hưu vào năm 2018), 17 năm (nếu nghỉ hưu vào năm 2019), 18 năm (nếu nghỉ hưu vào năm 2020), 19 năm (nếu nghỉ hưu vào năm 2021), 20 năm (nếu nghỉ hưu từ năm 2022 trở đi) + 2% cho mỗi năm tiếp theo;

- Đối với nữ: Mức lương hưu hằng tháng = 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH tương ứng với 15 năm (nếu nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi) + 2% cho mỗi năm tiếp theo;

- Mức lương hưu tối đa = 75%.

1. f) Hỗ trợ từ 10% - 30% tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện

Người tham gia BHXH tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng theo tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng BHXH hằng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn, cụ thể:

- Bằng 30% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo;

- Bằng 25% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ cận nghèo;

- Bằng 10% đối với các đối tượng khác.

Nội dung nêu trên quy định tại Khoản 1 Điều 12 Quyết định 595/QĐ-BHXH.

1. g) Phạt tù đến 3 năm nếu sa thải người lao động trái pháp luật

Đây là điểm mới được đề cập tại BLHS 2015, được sửa đổi bổ sung tại Luật sửa đổi BLHS 2017. Theo đó:

Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà thực hiện một trong các hành vi sau đây gây hậu quả nghiêm trọng, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm: 

- Ra quyết định buộc thôi việc trái pháp luật đối với công chức, viên chức; 

- Sa thải trái pháp luật đối với người lao động; 

- Cưỡng ép, đe dọa buộc công chức, viên chức, người lao động phải thôi việc.

Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 03 năm: 

- Đối với 02 người trở lên;

- Đối với phụ nữ mà biết là có thai; 

- Đối với người đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi; 

- Làm người bị buộc thôi việc, người bị sa thải tự sát; 

- Gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng khác.

1. h) Sử dụng người lao động dưới 16 tuổi làm công việc nặng nhọc bị phạt tù đến 12 năm

12 năm là mức phạt tối đa đối với hành vi sử dụng người lao động dưới 16 tuổi làm công việc năng nhọc mà thuộc vào một trong các trường hợp sau đây:

- Làm chết 02 người trở lên; 

- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 122% trở lên. 

Nội dung nêu trên được căn cứ theo quy định tại Điều 296 BLHS 2015, được sửa đổi bổ sung tại Luật sửa đổi BLHS 2017.

2. Dự thi lấy chứng chỉ kế toán viên theo quy định mới

Hiện nay, việc dự thi lấy chứng chỉ kế toán viên sẽ thực hiện theo quy định mới tại Thông tư 91/2017/TT-BTC (có hiệu lực từ ngày 15/10/2017), qua đó, sẽ có một số quy định mới mà kế toán cần lưu ý như sau:

- Gộp chung điều kiện dự thi lấy chứng chỉ kiểm toán viên, chứng chỉ kế toán viên làm một thay vì quy định riêng.

- Rút ngắn yêu cầu thời gian công tác thực tế về tài chính, kế toán, kiểm toán tối thiểu xuống còn 36 tháng (quy định tại Thông tư 129/2012/TT-BTC là 60 tháng).

Ngoài ra, Thông tư 91 cũng đưa ra ví dụ rõ hơn về trường hợp bảo lưu kết quả thi:

Ví dụ: Một người bắt đầu dự thi năm 2017 thì điểm các môn thi đạt yêu cầu của năm 2017 sẽ được bảo lưu trong các năm 2018, 2019.

Đến năm 2019, nếu người dự thi vẫn chưa đạt yêu cầu thi thì khi dự thi vào năm 2020 kết quả thi được tính để xét đạt yêu cầu thi sẽ là kết quả thi của các năm 2018, 2019, 2020; tương tự như vậy cho các năm từ 2021 trở đi.

3. Quy định mới về xử phạt vi phạm lĩnh vực kế toán

Nghị định 41/2018/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực kế toán, kiểm toán độc lập vừa được Chính phủ ban hành ngày 12/03/2018. Trong đó, người làm kế toán cần lưu ý một số quy định xử phạt mới như sau:

- Ký chứng từ kế toán bằng mực đỏ, mực phai màu: Phạt từ 03 - 05 triệu (trước đây không quy định);

- Tẩy xóa, sửa chữa chứng từ kế toán: Phạt từ 03 - 05 triệu (trước đây chỉ phạt từ 500.000 đồng - 01 triệu đồng);

- Lập sổ kế toán không ghi tên đơn vị kế toán: Phạt 01  - 02 triệu đồng (trước đây chỉ phạt từ 500.000 đồng - 01 triệu đồng);

- Làm hư hỏng, mất mát tài liệu, chứng từ kế toán đang trong quá trình sử dụng: Phạt từ 05 - 10 triệu đồng…

Nghị định này có hiệu lực từ ngày 01/05/2018.

4.  Hướng dẫn mới về khoản chi không được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)

Đây là nội dung nổi bật được đề cập tại Thông tư 25/2018/TT-BTC (có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/5/2018) hướng dẫn Nghị định 146/2017/NĐ-CP và sửa đổi, bổ sung Thông tư 78/2014/TT-BTC, Thông tư 111/2013/TT-BTC.

Theo đó, sửa đổi, bổ sung một số quy định về các khoản chi được trừ, không được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, cụ thể:

- Bổ sung thêm các khoản trích khấu hao tài sản cố định không được trừ đối với trường hợp doanh nghiệp nhận chuyển nhượng (một phần vốn hoặc toàn bộ doanh nghiệp).

- Khoản chi mua bảo hiểm nhân thọ cho người lao động vượt định mức quy định hoặc không ghi cụ thể điều kiện được hưởng trong hồ sơ sẽ không được trừ khi tính thuế TNDN.

- Tăng mức chi được trừ khi tính thuế TNDN đối với các khoản trích nộp quỹ hưu trí tự nguyện, bảo hiểm hưu trí tự nguyện, bảo hiểm nhân thọ cho người lao động,… lên tối đa 03 triệu đồng/tháng/người; nhưng phải đảm bảo yêu cầu sau:

+ Được ghi cụ thể điều kiện hưởng và mức hưởng tại một trong các hồ sơ sau: Hợp đồng lao động; Thỏa ước lao động tập thể; Quy chế tài chính của Công ty, Tổng công ty, Tập đoàn; Quy chế thưởng do Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng giám đốc, Giám đốc quy định theo quy chế tài chính của Công ty, Tổng công ty.

+ Doanh nghiệp phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ về nghĩa vụ bắt buộc cho người lao động (kể cả trường hợp nợ tiền bảo hiểm bắt buộc).