Mặc dù giai đoạn 2010 – 2015, nền kinh tế Hà Tĩnh tăng trưởng với tốc độ nhanh, thu ngân sách vươn lên trở thành tỉnh thuộc tốp có thu ngân sách cao của cả nước, tuy nhiên, nguồn thu từ thuế thu nhập cá nhân vẫn chưa hoàn thành kế hoạch đặt ra, đặc biệt là năm 2015.

Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tỉnh Hà Tĩnh đã và đang nổ lực từng bước phát triển về mọi mặt, góp phần trong công cuộc đổi mới đất nước. Cũng như các địa phương khác trong cả nước, quá trình đầu tư  phát triển kinh tế - xã hội của Hà Tĩnh phụ thuộc rất lớn vào nguồn thu ngân sách nhà nước mà chủ yếu là nguồn thu từ thuế. Những năm qua, bên cạnh thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng (GTGT)…thuế TNCN góp phần quan trọng trong tổng thu ngân sách của tỉnh. Cục thuế Hà Tĩnh thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách năm 2015 cũng như thu thuế TNCN trong điều kiện kinh tế tỉnh có chuyển biến tích cực. Tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2011-2014  đạt 18,7%; hoạt động thu hút đầu tư trong nước và nước ngoài của tỉnh tiếp tục có hiệu quả với 322 dự án có tổng mức đầu tư trên 77.536 tỷ đồng, đồng thời cả hệ thống chính trị quan tâm và coi trọng công tác thuế; cán bộ, công chức thuế với tinh thần quyết tâm cao, phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ chính trị thu ngân sách được giao.

Năm 2015, Cục thuế Hà Tĩnh thu được trên 128tỷ đồng thuế TNCN; đạt 141.5% dự toán Bộ giao; 75,8% kế hoạch tỉnh giao; tăng 35% so với cùng kỳ góp phần đưa tổng thu ngân sách trên địa bàn toàn tỉnh đạt 6.988 tỷ đồng; bằng 160,3% dự toán Bộ giao; 99,8% kế hoạch tỉnh giao; tăng 38% so với cùng kỳ.

Bảng 1: Kết quả thu thuế TNCN tại tỉnh Hà Tĩnh năm 2015 so với dự toán

(Nguồn:Báo cáo số liệu thu thuế TNCN tính đến 31/12/2015 – Cục thuế Hà Tĩnh)

Kết quả kiểm tra tại 18 đơn vị trong năm qua, Cục đã truy thu và xử phạt 600 triệu đồng tiền thuế TNCN bổ sung vào ngân sách. Được sự chỉ đạo, Cục thuế Hà Tĩnh trực tiếp làm việc với các đơn vị Nhà thầu nước ngoài để đấu tranh thu nhập nhằm tăng thu ngân sách các đơn vị kê khai thu nhập của người lao động thấp không tương ứng với vị trí chức danh. Kết quả nhiều đơn vị đã điều chỉnh bổ sung tăng so với số thuế đã kê khai cùng kỳ tăng 6 tỷ đồng.

Đồng thời, năm 2015, đơn vị thực hiện việc hoàn thuế cho 4 tổ chức trả thu nhập và 67 cá nhân nộp thuế với số tiền thuế đã hoàn 4 tỷ  đồng tiền thuế TNCN, loại trừ số tiền không được hoàn 25 triệu đồng.

Mặc dù hoạt động thu thuế TNCN năm 2015 tại địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đạt nhiều kết quả tốt. Tuy nhiên, số tiền nợ thuế TNCN năm 2015 vẫn còn khá cao, ảnh hưởng đến nguồn thu thuế TNCN nói riêng và tổng ngân sách nói chung.

Bảng 2: Số liệu nợ thuế TNCN tỉnh Hà Tĩnh năm 2015

(Nguồn: Báo cáo tổng hợp phân loại tiền nợ thuế theo sắc thuế và loại hình doanh nghiệp năm 2013, 2014, 2015 – Cục thuế Hà Tĩnh)

Thuế TNCN thu năm 2015 thấp hơn kế hoạch Hội đồng nhân dân tỉnh giao và chưa xứng tiềm năng thu phần lớn xuất phát từ nguyên nhân kinh tế. Khu kinh tế Vũng Áng với nhiều chính sách thu hút đầu tư,  nhiều nhà đầu tư nước ngoài đến đặc biệt là các dự án của Công ty Formosa làm chủ đầu tư phát sinh thêm nhiều nhà thầu nước ngoài mới, nhiều lao động nước ngoài đến làm việc góp phần tăng thu về thuế TNCN. Tuy nhiên, năm 2015, một số nhà thầu nước ngoài tham gia xây dựng dự án nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng I đã bước vào giai đoạn kết thúc hoàn thành hợp đồng và nhiều cá nhân thuộc diện phải nộp thuế TNCN đóng mã số thuế dẫn đến giảm số nộp về thuế TNCN. Bên cạnh đó, trên địa bàn, Công ty Sam Sung CT Corporation do tính chất công việc đòi hỏi chất lượng cao nhưng nguồn lao động tại chỗ công ty tuyển dụng không đáp ứng được yêu cầu công việc nên phải thuê lao động các nhà thầu phụ ngoại tỉnh thực hiện thay.

Một nguyên nhân khác dẫn đến số thuế TNCN trong năm 2015 chưa đạt 100% kế hoạch xuất phát từ chính sách. Luật thuế TNCN sửa đổi có hiệu lực đã điều chỉnh nâng mức giảm trừ gia cảnh đối với người nộp thuế là cá nhân cư trú từ mức 4 triệu đồng/tháng lên 9 triệu đồng/tháng và đối với người phụ thuộc tăng từ 1.6 triệu đồng/người/tháng lên 3.6 triệu đồng/người/tháng đối tượng. Không chỉ vậy,  Luật thuế TNCN sửa đổi quy định không hạn chế số lượng người phụ thuộc vào đối tượng nộp thuế (cá nhân cư trú) dẫn đến có những trường hợp cá nhân nộp thuế giảm trừ từ 4- 6 người phụ thuộc làm ảnh hưởng giảm 10 tỷ đồng số thu từ thuế thu nhập cá nhân trong năm 2015.

Bên cạnh đó, nguồn thuế TNCN năm 2015 Cục thu về bổ sung ngân sách thấp hơn kế hoạch còn do công tác thu thuế TNCN năm vừa qua vẫn có một số tồn tại, hạn chế sau:

Cục thuế Hà Tĩnh chưa khai thác tốt dữ liệu khai thuế; sự phối hợp các cơ quan quản lý nhà nước để có số liệu thật chính xác thu thập thông tin có liên quan đến chính sách thuế chưa thường xuyên để có biện pháp khai thác và quản lý kịp thời các nguồn thu. Công tác phối hợp giữa ngành thuế và các ngành trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến thuế có lúc, có nơi chưa thật kịp thời, hiệu quả. Hoạt động quản lý thuế một số nguồn thu thuộc một số lĩnh vực. địa bàn chưa được quan tâm đúng mức như: Việc kiểm soát, quản lý phí, lệ phí tại một số chợ, các xã, phường. thị trấn dẫn đến nhiều nguồn thu thuế TNCN chưa được quản lý kịp thời, đầy đủ khiến thất thoát thu. Trong công tác lãnh đạo. chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách có nhiều trường hợp tại một số đơn vị chưa thật sự chủ động tham mưu kịp thời với cấp uỷ, chính quyền biện pháp quản lý để khai thác tốt nguồn thu nên việc quản lý nguồn thu còn hạn chế, làm ảnh hưởng đến thực hiện nhiệm vụ thu trên địa bàn.

Công tác kiểm tra được tăng cường song ý thức của một số người nộp thuế còn chưa nghiêm túc, công tác khấu trừ thuế của cơ quan trả thu nhập vẫn chưa triệt để, ý thức chấp hành pháp luật thuế của một số người nộp thuế còn thấp, một số tổ chức trả thu nhập và nhiều cá nhân nhận thu nhập vẫn chưa đăng ký để được cấp mã số thuế, mã số người phụ thuộc đúng quy định khiến cho hoạt động thu thuế TNCN gặp nhiều khó khăn. Theo quy định của Luật Quản lý thuế.  người nộp thuế “Tự tính, tự khai, tự nộp và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật” nên việc kê khai thuế, nộp đúng, nộp đủ thuế vào ngân sách nhà nước hoàn toàn do người nộp thuế thực hiện. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng vi phạm về thuế diễn ra có chiều hướng phức tạp. gia tăng nhưng áp dụng chế tài xử lý chưa đủ mạnh. Việc giám sát kê khai thuế, thu thập thông tin, phân tích, đánh giá rủi ro trên hồ sơ khai thuế còn hạn chế nên việc kê khai của một số đối tượng nộp thuế chưa sát thực tế phát sinh, làm ảnh hưởng đến công tác quản lý và nguồn thu.

Cục thuế thường xuyên quan tâm đến công tác đào tạo cán bộ công chức. nhưng trong năm qua, một bộ phận cán bộ năng lực trình độ còn yếu,chưa thật sự năng động, sáng tạo nên hiệu quả công việc chưa cao. Việc tuyên truyền, hướng dẫnvề thuế, văn hoá ứng xử với người nộp thuế còn hạn chế, nhất là ở cấp Chi cục.

Kết quả thu thuế TNCN năm 2015 đã góp phần tăng trưởng kinh tế và thể hiện sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của hệ thống chính trị và sự cố gắng, ý thức trách nhiệm của ngành thuế đặc biệt là phòng quản lý thuế TNCN trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng khích lệ, hoạt động thu thuế TNCN vẫn còn có nhiều hạn chế. Năm 2016, Bộ Tài chính giao dự toán thu ngân sách nội địa cho Hà Tĩnh 5.415 tỷ đồng. nhiệm vụ thu ngân sách Hội đồng nhân dân tỉnh giao 7.500 tỷ đồng, bằng 139% dự toán Trung ương giao. Ngành Thuế xác định đây là nhiệm vụ hết sức nặng nề và khó khăn, vì vậy đòi hỏi cán bộ, công chức toàn ngành thuế phải nỗ lực quyết tâm cao để thu đạt càng cao, càng tốt, đặc biệt đối với hoạt động thu thuế TNCN trên địa bàn. Tăng hiệu quả thu thuế TNCN để góp phần hoàn thành mục tiêu chung của ngành, trong thời gian tới, trên cơ sở phát huy những thành tựu đạt được và khắc phục những hạn chế trong năm 2015. Cục thuế Hà Tĩnh cần triển khai thực hiện một số nội dung sau:

Đối với Doanh nghiệp có số lượng lớn lao động thuộc đối tượng nộp thuế TNCN: Tiếp tục rà soát, phân tích tình hình kê khai thuế của các lao động nước ngoài làm việc tại các Nhà thầu nước ngoài (lĩnh vực có số thu lớn) và doanh nghiệp đầu tư nước ngoài đôn đốc kê khai thuế, nộp thuế đúng quy định. Cục cần tăng cường hiệu quả thu thuế TNCN từ việc phối hợp tích cực, chặt chẽ hơn với các sở, ban, ngành liên quan rà soát và tổ chức thực hiện kịp thời các nội dung liên quan đến quản lý thuế để không có khoản thu nhập chịu thuế nào của các cá nhân thuộc đối tượng nộp thuế TNCN nằm ngoài sự quản lý của nhà nước. Đối với các nhà thầu nước ngoài, cần tiếp tục đấu tranh để các đơn vị chủ động có trách nhiệm kê khai thu nhập của người lao động tương ứng với vị trí chức danh đảm bảo không thất thu thuế TNCN. Ngoài ra, Cục cần có kế hoạch làm việc cụ thể với các nhà thầu đưa lao động từ nước ngoài sang tham quan theo hình thức khảo sát hộ chiếu du lịch để yêu cầu các đơn vị này kê khai các cá nhân thuộc đối tượng nộp thuế theo đúng quy định hiện hành.

Chính sách thuế và thủ tục hành chính: Tiếp tục làm tốt cải cách hành chính và hướng dẫn, tư vấn người nộp thuế nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của người nộp thuế để các đối tượng này thực hiện tốt chính sách thuế. Bên cạnh đó, phòng quản lý thuế TNCN phải phối hợp phòng tổng hợp dự toán Tổ chức thực hiện lập sổ bộ thuế 2016 và kiểm tra rà soát quy trình lập bộ phát tờ khai theo công văn 4771/ TCT-TNCN ngày 12 tháng 11 năm 2015 về việc giảm trừ gia cảnh và Thông tư số  92/2015/TT-BTC ngày 15/6/2015 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân đối với cá nhân cư trú có hoạt động kinh doanh; hướng dẫn thực hiện một số nội dung sửa đổi, bổ sung về thuế thu nhập cá nhân quy định tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế số71/2014/QH13và Nghị định số12/2015/NĐ-CPngày 12/02/2015 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế và sửa đổi, bổ sung một số điều của các Nghị định về thuế

Tình trạng nợ thuế: Cục cần quyết liệt thu hết số nợ cũ chuyển sang trong năm 2016, hạn chế tối đa nợ mới phát sinh. Phòng quản lý thuế TNCN chịu trách nhiệm trực tiếp cần triển khai đồng bộ các biện pháp thu hồi nợ đọng thuế, áp dụng các biện pháp thu nợ có hiệu quả để giảm thiểu nợ thuế ở mức thấp nhất. Đối với những trường hợp nợ thuế lớn, trốn thuế, phòng cần đưa lên các phương tiện thông tin đại chúng, chuyển hồ sơ cho cơ quan pháp luật xử lý theo quy định để đảm bảo công bằng trong thực hiện pháp luật thuế, giảm thiểu nợ thuế và tăng thu cho ngân sách.

Cán bộ cục thuế: Nguồn nhân lực là một trong những yếu tố trọng tâm quyết định hoạt động thu thuế TNCN hiệu quả. Vì vậy, thời gian tới, Cục thuế Hà Tĩnh cần làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống cho cán bộ công chức; không ngừng đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn và các kiến thức khác có liên quan nhất là nâng cao khả năng ứng dụng tin học trong xử lý công việc cho cán bộ trong ngành; bổ nhiệm cán bộ có trình độ, có đạo đức, có tinh thần trách nhiệm giữ các vị trí then chốt và tiếp tục chính sách khen thưởng ghi nhận thành tích của cán bộ, phòng, chi cục có thành tích tốt trong hoạt động thu thuế TNCN.

Ngoài các nội dung trên, trong giai đoạn tiếp theo, Cục thuế Hà Tĩnh còn có thể áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp khác nhau nhằm hạn chế tối đa những tồn tại trong năm 2015 để nâng cao hiệu quả thu thuế TNCN trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, giảm thiểu tình trạng nợ thuế, thất thoát nguồn thu và mang lại nguồn thu lớn trong tổng thu NSNN.

Tài liệu tham khảo

1. PGS.TS. Phan Thị Cúc – TS. Phan Hiển Minh – ThS. Nguyễn Thị Mỹ Linh – ThS. Đoàn Văn Đính – ThS. Võ Văn Hợp, (2009), Thuế, Nhà xuất bản tài chính, Thành phố Hồ Chí Minh.

2. PGS.TS. Nguyễn Thị Liên – PGS.TS. Nguyễn Văn Hiệu, (2012), Giáo trình thuế, Nhà xuất bản tài chính, Hà Nội.

3. Cục thuế Hà Tĩnh, Báo cáo số liệu thu thuế TNCN tính đến 31/12/2015.

4. Cục thuế Hà Tĩnh, Báo cáo tổng hợp phân loại tiền nợ thuế theo sắc thuế và loại hình doanh nghiệp năm 2013, 2014, 2015.

5. Cục thuế Hà Tĩnh, Báo cáo tổng kết ngành năm 2015.

6. Phòng thuế thu nhập cá nhân – Cục thuế Hà Tĩnh. Báo cáo tổng kết chuyên môn năm 2013, 2014, 2015.