- Thực trạng phát triển du lịch ở Việt Nam: một số vấn đề đặt ra dưới góc độ phát triển bền vững
Hiện nay, theo xu hướng chung của du lịch thế giới, ngành du lịch Việt Nam cũng đang phát triển theo xu hướng du lịch bền vững, với nguyên tắc: khai thác, sử dụng các tài nguyên sẵn có một cách hợp lý, hạn chế sử dụng quá mức tài nguyên và giảm thiểu chất thải, phát triển du lịch phải gắn với bảo tồn tính đa dạng, phát triển phải phù hợp với tổng thể kinh tế - xã hội, chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phương, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương vào các hoạt động du lịch. Nhiều địa phương ở Việt Nam đã trở thành những điểm đến thu hút du khách trong và ngoài nước, cải thiện hình ảnh và vị thế của Việt Nam trên bản đồ du lịch thế giới, từng bước xây dựng được thương hiệu điểm đến trong du lịch (Lê Trí Sĩ, 2018; Hoàng Xuân Trọng, 2015). Tuy nhiên, theo một số nghiên cứu, phát triển du lịch bền vững của Việt Nam đang đặt ra một số vấn đề sau:
Một là, thời gian qua hệ thống nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng du lịch của Việt Nam còn chưa đồng bộ, chưa tương xứng với tốc độ phát triển của ngành du lịch. Đội ngũ những người làm công tác du lịch chỉ một số ít đáp ứng được nhu cầu công việc trong bối cảnh hiện nay, còn lại phần lớn vừa thiếu, vừa yếu, hiệu suất làm việc chưa cao, đặc biệt là nănglực ngoại ngữ còn thấp. Hiện tại các vấn đề trên đang từng bước được cải thiện (Ngânhàng Thế giới, 2019).
Hai là, sản phẩm của hệ thống du lịch còn nghèo nàn, đơn điệu, chưa đa dạng, thiếu sản phẩm đặc trưng, chưa tương xứng với tiềm năng vốn có, chưa được thống kê, đánh giá để quản lý khai thác một cách bền vững, hiệu quả. Còn hạn chế, yếu kém trong nghiên cứu sản phẩm du lịch cả ở tầm vĩ mô và ở cấp doanh nghiệp. Đặc biệt hiện nay ngành vẫn chưa tìm ra được sản phẩm du lịch chủ lực đặc thù mang đậm bản sắc dân tộc, phù hợp với từng phân khúc thịtrường khách du lịch...
Ba là, sự phát triển với quy mô lớn và tốc độ nhanh, mạnh của ngành du lịch đã và đang gây ra những bất cập liên quan đến môi trường. Đó là việc khai thác quá mức, khai thác cạn kiệt một số nguồn tài nguyên du lịch khiến di sản bị suy thoái, xâm hại, như ở khu Thánh địa Mỹ Sơn, Động Phong Nha - Kẻ Bàng, hay ở môi trường biển Vịnh Hạ Long... Nhiều vùng, điểm du lịch truyền thống, nổi tiếng và có nhiều tiềm năng đã và đang phải chịu những tác động khá lớn về môi trường. Nhiều nơi đang chứng kiến sự xuống cấp nhanh chóng của điều kiện môi trường kinh tế, xã hội và nhân văn, sự suy giảm tới mức báo động của nhiều dạng tài nguyên,... Ở nhiều nơi, các yếu tố môi trường tự nhiên, sinh thái, nhiều di sản văn hóa không được giữ gìn (Ngô Long Vương, 2018).
Bốn là, chính sách phát triển du lịch bền vững của Việt Nam còn phức tạp, chưa đồng bộ, chưa thống nhất, không thật sát với tình hình thực tiễn và còn mang tính lý thuyết. Chẳng hạn chính sách quản lý giữa các bộ ngành chồng chéo khiến di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới ở Việt Nam khó phát huy giá trị trong khai thác phục vụ du lịch, khó khăn cho công tác bảo tồn (Nguyễn Thế Đồng, 2015).
- Một số giải pháp phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam
Để có thể phát triển bền vững và hiệu quả, thời gian tới du lịch Việt Nam cần thực hiện những giải pháp sau:
Gắn phát triển du lịch với phát triển bền vững. Chú trọng thu hút các nguồn đầu tư du lịch dài hạn, đặc biệt là đầu tư nước ngoài. Về lâu dài, ngành du lịch cần tập trung triển khai thực hiện các chương trình, đề án cụ thể đã nêu trong dự thảo các chương trình hành động của Chính phủ liên quan đến phát triển du lịch từ năm 2013 cho đến nay.
Nâng cao năng lực cạnh tranh và nhận thức của cộng đồng về phát triển du lịch bền vững. Việc nâng cao nhận thức của cộng đồng địa phương có ý nghĩa lớn trong phát triển du lịch bền vững. Các nhà quản lý, doanh nghiệp, người cung cấp dịch vụ du lịch, người dân sở tại phải được chia sẻ lợi ích từ du lịch và cùng nhau giải quyết các mâu thuẫn trong quá trình phát triển du lịch .
Chú trọng phát triển sản phẩm du lịch địa phương, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, nâng cao chất lượng dịch vụ, nâng cao khả năng cạnh tranh. Cần nghiên cứu xu hướng nhu cầu của du khách để tạo ra những sản phẩm du lịch mới, hấp dẫn, đáp ứng đúng nguyện vọng và mang đến sự hài lòng cho du khách. Ngoài ra, cần nâng cao chất lượng dịch vụ các khu, tuyến, điểm du lịch đã khai thác. Tận dụng những lợi thế khác biệt để tạo nên những sản phẩm du lịch đặc thù, từ đó hình thành các tuyến du lịch nội vùng và liên vùng có tính hấp dẫn và cạnh tranh cao. Việc tạo dựng thương hiệu điểm đến là một đòn bẩy trong khai thác tiềm năng du lịch ở mỗi địa phương, cũng là nhiệm vụ mang tính chiến lược giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành du lịch Việt Nam (Cao Tuấn Phong, 2016: 21; Nguyễn Thành Công, 2016). Tình trạng thiếu sự đa dạng trong các sản phẩm cũng như điểm du lịch đang gây áp lực cho những điểm đến phổ biến nhất, làm tăng rủi ro quá tải (Ngân hàng Thế giới, 2019: 41), do đó cần thúc đẩy phát triển sản phẩm và đa dạng hóa sản phẩm du lịch.
Đẩy mạnh hoạt động quảng bá, xúc tiến và liên kết du lịch. Cần tăng cường công tác quảng bá, xúc tiến, tạo ra các sản phẩm du lịch phù hợp với nhiều phân khúc thị trường du lịch. Lựa chọn, tham gia có chọn lọc vào các hoạt động, sự kiện du lịch, thành lập Quỹ Xúc tiến du lịch quốc gia. Tăng cường hơn nữa việc quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam tới bạn bè quốc tế thông qua các kênh như các cơ quan ngoại giao, cộng đồng người Việt ở nước ngoài, các cơ quan truyền thông,... (K.T, 2019). Đề xuất xây dựng những sản phẩm du lịch mới, tăng cường xây dựng những chương trình, tuyến du lịch liên vùng nhằm đa dạng hóa sản phẩm du lịch, phối kết hợp các hoạt động du lịch giữa các tỉnh trong vùng với các địa phương khác để trở thành một chuỗi liên kết dịch vụ du lịch .
Chú trọng đầu tư cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch. Chất lượng sản phẩm du lịch phụ thuộc không ít vào cơ sở hạ tầng, vì vậy phải chú trọng đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, đặc biệt cần nâng cao, hoàn thiện kết cấu hạ tầng đường không, đường biển, đường sắt, tăng cường kết nối giao thông tới các khu, điểm du lịch và nhân viên ngành du lịch. Đào tạo nguồn nhân lực du lịch, trong đó tập trung đào tạo kỹ năng nghề và thực hành (K.T, 2019).
Tài liệu tham khảo
- Nguyễn Thành Công (2016), “Phát triển du lịch bền vững trên địa bàn Sơn La: Thực trạng và giải pháp”, Tạp chí Khoa học và Thương mại, số 89-90, tr. 122-129.
- Nguyễn Anh Dũng (2016), “Mô hình phát triển du lịch bền vững cho địa phương trong điều kiện hiện nay”, Tạp chí Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương, số 480, tr. 18-20.
- Trương Văn An (2019), “Bảo vệ môi trường để phát triển du lịch ”, Tạp chí Môi trường, số 9.
- https://vietnamtourism.gov.vn: Phát triển du lịch theo hướng bền vữn